Мен де адам баласымын..

Қаланың сұлулығы бірінен-бірі  асатын  сауда орталықтары мен биіктігі көк аспанмен таласатын  зәулім сарайлары арасында, жан-жаққа асыққан сан мыңдаған адамдар үшін тым өгей әрі бейтаныс Ұлбала атты жасы он тоғыздан жаңа асқан орта бойлы, арықша жүзді  бір келіншек өмір сүреді. Ол келіншек осы зәулім шаһардың дәл орталығында орналасқан, қоғамдық көлік тоқтайтын аялдаманың сол жақ қапталында өзі аядай болса да Ұлбала үшін жалғыз пана болған  осы бір мекенде  өмірдің қиындығына қарамастан қолынан келгенше төзіп жападан жалғыз  жан сақтап келеді. Өзгелер үшін бұл мекен көзге ілінбейтін, кәріз  суының адам төзгісіз исі аңқып шығатын орыны  болса да Ұлбала үшін мына миллиондаған адам өмір сүретін зәулім шаһардағы  жалғыз қауіпсіз жайлы орын осы.Осы аядай бөлме деп айтуға келмейтін шағын қуысқа қолынан келгенше  жайлылық жасап қойған. Қабырғасына айнала картон қораптарын түсқағаздай етіп жапсырып, еденіне бірнеше қабат катрон қағаздарын бірінің-үстінен бірін қалың етіп төсеп, үстінен көк түсті матасы бар матырасты екі қабат етіп жайып қойған.  Есіктің орнына люктің ап-ауыр мұздай темірі қойылып оның сыртынан жап-жасыл  қаңылтырдан ағашқа қағылып жасалған  үшбұрыш  шатыр орналастырылған. Сыртта қаңтардың қақаған аязы болса да, бұл жерде әлде қайда жылы әрі құрғақ. Әлгі жап-жасыл шатыр қар мен судан қорғаса, мына люктің темірі іштегі болар-болмас жылуды сыртқа шығармай ұстап тұр. Осы жерде Ұлбаланың жан сақтап жүргеніне үш айдан аса уақыт өтті. Бүгін де Ұлбала денсаулығы болмай қызуы көтеріліп, отаның тігісі қайта-қайта қанталап әрең таңды аттырды. Жанына батқан жарақаттан ба әлде бірнеше күннен бері нәр татпағаннан ба әйтеуір сандырақтап дұрыстап ұйықтай да алмады. Жарыққа шықпағалы да бірнеше күннің жүзі өтіпті. Қаңтардың суығымен таласып үш күн толассыз жауған  қалың қар Ұлбаланы әбден әлекке салды. Әдетте мына аядай бөлме жылы болушы еді, осы үш күнде әбден суыды. Бүгін түске жақын ғана аспанның қабағы ашылып, күн көзі шуағын шашқаннан соң аядай бөлме жылынып кішкене жанға рахат силады. Арқаны кеңге салып, аяқты созып жататұғын орын болмаса да бейне бір анаңның құрсағында жатқандай аяқ-қолыңды кеудеңе жинап сәл көз шырынын алып алуға болады.

Ұлбала арық қолдарымен мұздай люктің қақпағын ашып, жасыл қаңылтырдан жасалған шатырды бір жағына ығыстырып қойып сыртқа әрең шықты. Мән бермейін десе  де ана отанын орны әр қимылдаған сайын сыздап, жан шыдатпай барады. Ұлбала ішінен Аллам ғұмыр берсе бұл жарақаттан да жазылып, жұмысқа тұрып адам қатарлы өмір сүріп кетермін бәлкім деп қояды. Үш күн толассыз жауған қар айналаға адам тізесіндей етіп ақ үлпек көрпе  жауып тастапты. Ұлбала қолындағы кардон қағазбен люктің айналасындағы қарларды күреп тазалап қойды. Қар ұлпасы бір қарағанда күн көзімен жылтырап көз жауын алғанымен қолыңа тисе өн бойыңды қарып кететін суық екен. Ұлбала суықтан өн бойы қарысып, қолындағы қалың картон қағазды қардан тазалап аялдаманың күн көзі түсіп тұрған бұрышына барып отырды. Бұл жердің қары адамдар қайта-қайта өте бергеннен соң тығыздалып қатайып қалған екен. Күннің жылы шуағы Ұлбаланың тыртық бастан оң жақ бетін жылытқанымен картон қағаздан өткен суық өн бойын жылытуға кедергісін келтіруде. Ұлбаланың он жақ бетінің тыртық болуының себебі әкесі бала күнінде ащы судың кесірінен жетінші перзенті  де қыз болып туылғанын естігенде  пеш үстінде ерітіп отырған қорғасынды қарама-қарсы қарап отырған Ұлбаланың бетіне лақтырып жібергенді. Одан бері қарап отырса  он бір жылдан аса уақыт өтіпті.

-Эх, зымыраған уақыт-ай; деп қояды ішінен.

Ұлбала үнсіз ғана әлсіреген көздерін әрең ашып жан-жағына қарап көз тастады. Айналасында асығып  кетіп бара жатқан сан мыңдаған адамдар, қаншама қымбат көліктер. Арасында қол ұшын беріп, шынайы түсінентін бір адам жоқ. Бейне 6 миллиард адам өмір сүретін жер бетінде ешкімге қажетсіз боп жападан-жалғыз қалғандай. Ертеңгі күніне сеніп, үміттене алмайды . Бойында жаны бола тұра кеудесіндегі қажымас  рухы өліп қалғандай. Күресуге де шамасы жоқ. Өн бойы әлсіреп тұр. Кеудесінде үміттен күдігі басым. Бір адамдар Ұлбалаға қарап есінен ауысқан деп менсінбей кетіп жатса, енді бірі жиркенішпен қарап өтіп жатыр. Қайтсін енді. Тағдырдың жазмышына не шара?

 Үнсіз ішінен күрсініп отырған Ұлбала сыңғырлаған қыздардың даусы құлағына еріксіз естілген соң   сол жаққа басын жалт бұрып  қарап еді аппақ бантик тағып бара жатқан қыздарды көріп, көзіне еріксіз жас алып өзінің мектеп бітірген кезін есіне түсірді. Осыдан бір жарым жыл бұрын болатын. Барлығы дәл кешегідей көз алдында сайрап тұр. Мемлекеттік ҰБТ тестін сәтті тапсырып, қып-қызыл жас түлек лентасын тағып, қызыл атестанын қолына алып үйіне қуанып кірген сәті. Тізеден төмен түсетін қап қара белдемшесі, үстінде аппақ көйлегі бар. Қос бұрымы беліне дейін түскен қап-қара қалың. Қос бұрымына екі аппақ бантик тағылған.

Ұлбаланың үй ішіне енді кірген сәті еді төр бөлмеде есікке қарама қарсы әкесі мен бірнеше адам отыр екен. Үстел үстін жайнатып қойыпты. Ұлбаланы көре сала барлығы қуанып үстел басына отырғызды.

Анасы Ұлбала келгенің жақсы болды. Барлығымыз сені күтіп отыр едік деп үн қатты. Мына құдайы көршіміз Сара мен Жеңістің отбасын білесің ғой. Олар саған сырға салуға келіпті. Баласы Бағлан да жап-жақсы еңбекқор бала. Саған тамаша жар болады деді.

Ұлбала бала күннен армандаған бар арманының бір сәтте ғайып болатынын сезіп жылап жіберді.

- Анашым. Менің тұрмысқа шыққым келмейді. Қараңызшы мен қаладағы ең үздік жоғарғы оқу орнының медицина мамандығы бойына тегін оқуға мүмкіндік беретін білім грантын жеңіп алдым. Анашым менің дәрігер болғым келеді. Оқуыма рұқсат беріңіздерші; деп жылады Ұлбала.

Кенет үстелдің төрінде отырған әкесінің даусы ашулы шықты.

-Ұлбала болды қой. Тұрмысқа шығасың дедім болды шығасың. Бағылан көз алдымызда өскен еңбекқор жақсы бала. Отбасы да өніп-өскен үлкен әулет. Қыз баланың бірінші міндеті өніп-өскен отбасына инабатты келін болып, ана атану. Оқуыңды келіндік міндетіңді атқарып

жүріп-ақ бітіріп аласың. Оның үстіне ата-енең тез арада той өткізіп ауылдағы үйін сатып қалаға көшпек. Сен де қалада емін еркін оқуыңды бітіріп аласың деді әкесі. Әкенің сөзі қашанда заң. Оның шешімі талқылауға жатпайды.

Осылайша арада көп уақыт өтпей-ақ той болып, қалаға көшіп Ұлбаланың аяғы ауыр болды. Қолдағы азын-аулақ қаражатқа қаладан үй алуға мүмкін болмаған соң пәтер жалдап тұрды. Күйеуі Бағлан қаланың құрылыс фирмаларының бірінде құрылысшы болып жұмыс жасайды. Атасы такси жүргізушісі, анасы зейнеткер. Ұлбала аяғы ауыр болып ай-күні жақындап қалған соң оқуын тастап үйде отыр.

Кеш. Қыркүйектің соңы. Ағаштардың жапырақтары сарғайып, шелектеп жауын жауып тұр. Ұлбаланың ата-енесі бірнеше күнге ауылға туыстарына кеткен. Сағат 18:30 болғанын көрген Ұлбала газдағы пісіп тұрған еттің тұзын салайын деп асхана жиһазының есігін ашып еді үй алуға деп жинап жүрген ақша салынған ыдыстың ашық тұрғанын көрді. Қолын созып ішін ашып көріп еді іші бос екен. Ішінде ауылдағы үй мен малды сатып, күйеуі Бағланның құрылыста жұмыс істеп жүріп тапқан 10 миллион теңгесі жоқ болып шықты. Күйеуім басқа жерге қойған шығар деді де қойды Ұлбала. Қазанға бір қасық тұз салып жақсылап араластырып еті мен картошкасын сүзіп алып енді қамырын салайын деп жатыр еді кенет үйдің есігі ашылып күйеуі Бағлан үйге кіріп келді. Ұлбала қазанға қамырын салып болып күйеуін қарсы алуға қуана балпаңдап бара жатқаны сол  еді күйеуінің арақтың иісі мүңкіп әрең келе жатқанын, көңілінің жоқ екенін көріп  күйеуінің сыртқы киімін шешіп, жетектеп әкеліп үстел басына отырғызды. Тездетіп ыстық тамағын алдына қойып, дастарханды барынша жайнатып жіберді.

Бірақ Бағыланның еш көңіл күйі жоқ еді. Әрең асты ішіп отыр. Ұлбала күйеуінің көңілін көтермек болып,

- Отағасы, мен ертең түске таяу перзентханаға барамын. Саған мұздатқышқа  катлет пен мәнті бүгіп салып қойдым. Мен перзентханада жатқанда мұздатқыштан алып  пісіріп же. Шамалы бауырсақ пен самса пісіріп нан салатын ыдысқа салып қойдым. Жарай ма, Отағасы? Айтпақшы ұлымызға керек алғашқы киімдерін алып мына сөмкеге салып қойдым. Ертең таң ертең жұмысқа бара жатқаныңда перзентханаға баратын таксиге бір бес жүз теңге қалдырып кетші жарай ма? Мен мына  сөмке ауыр болғандықтан перзентханаға қоғамдық көлікпен жете алмаймын деп Ұлбала Бағланға күлімдеп қарап еді Бағлан бірден қатты ашуланып менде ақша жоқ. Бүгін тағы құмар ойыннан бар ақшаны ұтылып қалдым деп ыстық шай мен тамақ тұрған ауыр үстелді аударып жіберді. Үстел барлық шай тамағымен Ұлбаланың үстіне құлады. Ұлбала ішіндегі баласын қолымен қорғаған күйі жерге орындықтан құлап түсті. Бір кезде үстіне төгілген ыстық шайдан ба әлде үстіне құлаған ауыр шай үстелден бе  әйтеуір өн бойын жан төзгісіз ауру демдеп кетті.

Ұлбала еденде жатып Бағлан жедел жәрдем шақыр ұлымызды аман сақтап қалсын деп жылай берді. Кенет не болғаны белгісіз  Ұлбала есінен танып қалды. Көзін ашса  ауруханада жатыр екен. Өн бойы сыздап тұр. Ұлбала қолынан келгенше кім бар менің ұлым қайда, ұлымды маған беріңдер деп айқайлады. Ұлбаланың дауысын естіп көрші палатадан бір жап жас, әппақ халат киген  мейірбике келді. Сізге әлі айтпады ма сіз үш күн бойы комада жаттыңыз, күйік пен соққының салдарынан кесірт тілігі арқылы босандырып алған сәбиіңіз өлі туылды. Сіз көп қан жоғалтқансыз, басыңыз жарылған ота өте ауыр болды. Денеңіздің 30 пайызын күйік шалған. Дәрігерлер қолынан келгенінің бәрін жасады. Бірақ жатырыңызды алып тастауға тура келді. Сізді барлығы өледі деп тірі қалатыныңызға сенбеп еді. Мықты екенсіз. Келіңіз уколыңызды салайын деп мейірбике жақындап еді Ұлбала одан сайын бар дауысымен өкіріп жылап жіберді.

- Ұлымды маған қайтарыңдар, ұлымның өлуі мүмкін емес; деп орынынан бірнеше рет тұрмақ болып еді қайта- қайта басы айналып, көз алды қарауыта берді. Ұлбаланың дауысын естіген басқа да мейірбикелер жүгіріп келіп Ұлбаланы жан-жағынан жұбатып укол салды. Осылайша арада үш ай уақыт өтті. Ата-енесі бізге баламызға ұл туып бере алмайтын қатын керек емес деп Ұлбаланы үйден қуып жіберді. Ауылға жылап ата-анасына барып еді қыз деген жат жұрттық, ыдыс-аяқ сылдырламай тұрмайды күйеуіңмен татулас сол шаңырақтың отымен кіріп, күлімен шық. Тастай батып, судай сің деп ата-анасы қалаға  автобусқа  салып жіберді. Қалаға келсе ата-енесі үйге кіргізбеді. Осылайша кесірт тілігі жазылмастан ауруханадан шыққан Ұлбала жұмыс істейін десе денсаулығы жарамай, пәтер жалдайын десе  ақшасы болмай  аялдаманың жанындағы люктің ішін үш айдан бері паналауға мәжбүр. Арасында жақсы адамдар кезігіп ыстық тамақ нан сатып алуға болатын аздаған қаражат беріп кетеді. Оған да тәуба. Кесірт тілігі жазылса еден жуса да, көше сыпырса да адам қатарына қосылып кетермін деген үміті бар.Бірақ кім үшін өмір сүреді? Не үшін үмір сүреді? Ең болмаса ұлы тірі болғанда бәрі басқаша болар еді  шіркін. Баласы шетінегелі көзді ашып жұмғанша  зымырап үш ай уақыт өтсе де әр көз шырымын алған сайын Ұлбаланың құлағына шырылдаған жас сәбидің үні келеді. Сол сәтте ұлын шарқ ұра іздеп, ұлым қайдасың? Оралшы. Мені тастамашы. Ең болмаса қолыма алып құшақтап, кеудеме қысып жумақ аңқыған иісіңді иіскеп маусымды да қандыра алмадым ғой, аппақ сүтіммен бойыңа нәрімді де дарыта алмадым.Тоғыз ай құрсағымда көтеріп асыға күтіп жүргенде мені неге тастап кеттің деп жылаған күйі ылғи ұйқысынан шарасыз оянады. Сол сәтте ылғы тас болып қатқан  қос кеудесі иіп қоя береді шіркіннің. Қайтсін енді? Басқа түскен тағдырға шара бар ма? Оның үстіне ауыр отаның салдарынан енді ешқашан ана бола алмайтыны есіне түссе өн бойы одан сайын сыздап қоя береді. Ешкімге керексіз бейне бір қоқысқа тастаған заттай жанының құлазып тұрғаны-ай. Уақыт бәрін де емдейді деуші еді. Өткен тағдыры есіне түскен сайын  сан қилы  естеліктер  қабылдауға қиын сол күндерге қайта-қайта апаратындай. Қай жерден қателік жібердім, неге тағдырым мені бұлай сынады екен деп сан сұрақтың ортасында жол таппай жұдырықтай жүрегі қан жылайды.