Төрт дос

Қазақтың ұланғайыр кең даласының күн шығыс бөлігінде, көз тастасаң сұлулығына көз тоятын əсем ауылдардың бірінде Батыр, Данабек, Мейірбек, Дархан деген төрт дос өмір сүріпті. Батыр ат құлағында ойнайтын, əскери соғыс тактикаларын жақсы білетін өте ержүрек бала, ал Данабек өте ақылды қолдан роботтар пен шағын спутниктер құрастырып, оларды қашықтан басқаруға арналған бағдарламаларды ойлап табумен айналысатын өте зерек бала. Мейірбек ата-анасы дəрігерлер болғандықтан адам емдеуді жақсы көретін, өте мейірімді бала. Дархан гектар-гектар жерлерге сан түрлі жемістер мен дəнді дақылдарды егумен айналысатын, қора-қора төрт түлік малды жақсылап баптай алатын өте еңбекқор бала. Бір күні төрт дос сабақтан келе жатып Данабектің үйінде көптеген ақсақалдар бір өте күрделі мəселені талқылап жатқандарын құлақтары шалып қалды. Төрт дос ауыл ақсақалдары қандай мəселені талқылап жатқандарын білмек болып үй терезесіне жақындап еді Данабектің атасы Ақылбай ақсақалдың қоңыр даусы гүрілдей шықты. Ақылбай ақсақал ауыл ақсақалдарының төрағасы болғандықтан барынша салмақты əрі алмас қылыштай өткір шешімдер қабылдап отыр. - Бүгін көрші елге жау соғыс ашыпты. Сондықтан жау көрші елді түгел жеңген жағдайда біздің елімізге де қауіп төндіруі мүмкін. Жау жаға астында деген дана бабаларымыз.

Ұланғайыр кең даламызды жауға бермес үшін, ұлымызды құл, қызымызды күң етпесін деп бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаруымыз қажет. Елімізді арандатпақ болған тыңшылардың сөзіне сенбей, бас-басына би болған жандардың соңына ермей ел үшін жұмылып замануи қару жарақтар мен халықты ұлт ретінде аман сақтау жолын жан-жақты қарастыруымыз керек. Қай заманды алып қарасақта елімізге көз алартып қараған мемлекеттер ең бірінші ел ішіне іріткі салып, ру мен əулеттерге , бай мен кедейге бөліп қарапайым халықты билікке қарсы қойып ел ішінде тұрақсыздық орнатып елімізді жаулап алғысы келген. Сондықтан ел басына күн туған жағдайда көрші елдердің қайсысы елімізге жақтасады демей өз күшімізге сеніп жауды жеңуді қарастыруымыз қажет. Қазір елімізбен сауда жасасып достық пейіл танытып отырған көп мемлекеттердің ертең жауымызға жақтасып бірге қосылып елімізге шабуыл жасамауына ешкім кепілдік бере алмайды. Бас-басына би болып бөлінгенді бөрі жейді. Төртеу түгел болса алынбайтын қамал, жеңбейтін жау жоқ деп сөзін аяқтады Ақылбай ақсақал. -Ия, ия. Дұрыс айтасың деп жиылған ақсақалдар жан жақтан Ақылбай ақсақалды қолдап.

Асқа бата беріп орындарынан тұрып үйлеріне аттанды.

Батыр, Данабек, Мейірбек, Дархан төртеуі ақсақалдар үйлеріне аттанған соң жанталасып үйге кіріп ассалаумағалейкум ата деп Ақылбек атамен кезек-кезек амандасып абыз атадан ақыл сұрауға кірісті.

Абыз ата уағалейкум ассалам. Еліне қорған болатын үлкен ұлтжанды азаматтар болыңдар, өркендерің өссін деп батасын берді.

Балалар ел басына күн туса біз елімізге қандай көмек бере аламыз ақылыңызды айтсаңыз екен деп жамырап қоя берді.Ақылбек ата: -Ақыл жастан шығады, асыл тастан шығады қарақтарым. Ел басына күн туғанда аға əпкелеріңе көмектесіңдер. Білім мен ғылымның құпиясын білуге құштар болыңдар, тіл үйреніңдер. Бірақ елім жерім дегенде аш адамдай қызғанғаншақ, ұлтшыл, сабырлы болыңдар. Арандатқанға ермеңдер. Ақылды болыңдар. Жетістіктерің жайлы əлемге жар салып мақтана бермеңдер. Өзге елдің байлығы мен жақсылығын көре алмайтын қой терісін жамылған жауыз елдер бар. Қай елмен болса да барынша бейбіт қарым-қатынасты сақтауға тырысыңдар. Əлемнің барлық тілдерін белсеңдер де тек ана тілдерің қазақ тілін бəрінен жоғары қойып білген, үйренгендеріңді тапкан қаражаттарыңды өз еліміздің игілігі үшін аянбай жұмсаңдар. Өзге елдің атағы мен қызметіне қызықпаңдар. Бір ине жасап шығарсаңдар да өз жерімізде жасаңдар. Адам үшін өзге жер жұмақ секілді көрінгенмен туған жерің мен еліңнен артық жер жоқ. Соны естеріңнен шығармаңдар қарақтарым. Өзге елдің тілі мен білімі туған еліңнің игілігі үшін қажетіңді үйренетін тек құрал ғана болуы керек. Соны естеріңнен шығармаңдар. Қазақтың таза қанын, таза дəстүрін өздеріңнен кейінгі ұрпаққа бұзбай жеткізу сендердің міндеттерің балалар. Өскенде өзге ұлтпен шаңырақ көтермеңдер. Ұл-қыздарыңды өзге ұлтпен шаңырақ көтеруге тиым салыңдар.

Қарақтарым сонда ғана мына жаһандану заманында қазақ елінің тəуелсіздігі мен ұлт ретінде сақталып қалуын қамтамасыз ете аламыз- деп Ақылбай ата балалардың басынан сипап кеудесіне кезек-кезек қысып балалар келіңдер ас ішіңдер деп ұзыннан-ұзақ жайылған үстелге отырғызды. Данабектің анасы ас əкеліп балалар отырып ас ішті.

Біраз уақыттан соң күн ұясына батып қалғандықтан Ақылбай ата - Балалар тез үйлеріңе аман-есен жетіп алыңдар. Ата-аналарың уайымдап қалған болар.

Ертең таң ертеңнен бастап іске кірістетін боламыз деді Ақылбай ата.

Таң ертеңнен бастап ақсақалдар барлық ауылдар мен ел азаматтарын жұдырықтай жұмылдырып ортақ жауға қарсы тұруға қазақ ұлтын аман сақтап қалуға арналған іс жоспарын құрып, іске кірісті.

Атом бомбасы жарылып, соғыс болған жағдайда қазақ ұлтының жалғасы болар балалар мен аналарды, дəстүр мен ұлт даналығын сақтайтын қарияларды қорғауға арналған бомбо убежише яғни бомбадан қорғайтын ғимараттар салуға, осы бомбадан қорғайтын ғимараттар ішіне азық түлік сақтайтын қоймалар, теплицалар, жаралылар мен ауырғандарды емдейтін ауруханалар, қару-жарақ сақтап шығаратын зауыттар мен қару-жарақ қоймаларын салуға кірісті. Батыр айбынды сарбаздармен қару- жарақ түрлерін, соғыс тəсілдерін жетілдіруге ат салысса, Данабек зауытта соғысу мен қорғануға жəне медециналық көмек көрсетуге арналған робот түрлерін қолдан жасап шығарып, оны қашықтан басқаруға арналған шағын спутниктер мен арнайы бағдарламаларды жасап шығарумен айналысты.

Мейірбек білікті дəрігерлермен арнайы бомбадан қорғайтын бункерлердегі ауруханаларда жəне ауыл-қала ішінде ауруларды емдеудің жаңа əдіс-тəсілдерін жетілдірумен айналысты.

Ал Дархан болса жаппай халыққа кемі 5-10 жылға жететін азық-түліктің қорын жасақтауға, бомбо убежешелер мен егістік жерлерінде, жылыжайларда егін егудіңқыр-сырларын жетілдіру мен төрт түлікті бағу мен жем-шөп, су қорын жинақтаумен айналысты. Осылайша халық жаппай жиналып қару-жарақ, тұрмыстық керек жарақ, көлік шығаратын зауыт фабрикаларды бомбо убежише мен ауыл-қала маңдарына салып, теплица, ауруханаларды жаппай тұрғызып, қашықтан басқарылатын ұшақтар мен робботтар жасап, əскерлерді робботтарды басқаруға үйретіп шекараны нығайтты.

Бірнеше айғы ауыр жұмыс артта қалып Батыр, Данабек, Мейірбек, Дархан төртеуі кешкі ас ішіп болып, есік алдына шығып отыр еді алыстан ақсақалдардың арасынан Ақылбай атаны көріп балалар көкейлерінде жүрген тағы бірнеше сұрактарын қоймақ болып орындарынан тұрып абыз атаға қарай беттеді. Балалар аталармен түгел амандасып болып Ақылбай атаға балалар; -Ата осы дүние жүзіндегі ұлттар мен олардың тілдерінің не қажеті бар? Барлық ұлттар мен мемлекеттер бірігіп өмір сүрмеске деп сұрақ қойды. Ақылбай ата біраз ашуланып сөзін қарақтарым деп бастады.

Жер бетінде 160-тан аса мемлекет пен ұлт бар десек, əрбір ұлт сан ғасырлар бойы өз тарихында кездескен сан қиындықтарды жеңу үшін, ұрпақтарының сау əрі салихалы болып дүниеге келуі үшін əрі күнделікті тұрмысын жайлы ету үшін үй салу, мал бағу, егін егу, метал өңдеу, жауынан жəне жабайы аңдардан қорғану жолында, сан түрлі аурулар мен оқыс жарақаттар кезінде тəжірибелер жасап соның негізінде салт-дəстүр, медецина, егін егу, мал бағу, жеті ата шежіресі, əскери салаларда сан мыңдаған əдіс тəсілдер өз ана тілдері арқылы ұрпақтан-ұрпаққа дамып, жетілдіріліп беріп отырды. Адамзаттың осы күнге дейінгі даму жолын алатын болсақ əр қоғамның өз артықшылығы мен кемшілігі болды. Адамзат сол қоғамның ішінде өмір сүріп жатқанда өз қоғамының кемшілігін байқамауы мүмкін немесе кемшілігін көре тұра ол кемшілікті түзетудің түзу жолын таппауы мүмкін. Сондықтан əр ұлттардың тəжірибесін есепке ала отырып, жетілдіріп кемшіліктерді жеңуге болады. Мысалға алар болсақ орта ғасырларда бір мемлекет келесі мемлекетті жаулап алып үйлерін өртеп халқын өз еліне құлдыққа алып кетіп базарда товар ретінде сататын болған. Сол қоғамда адамды базарда товар ретінде құлдыққа сату, сатып алу қалыпты жағдай болды. Қазіргі заманның көзімен қарасақ бұл жауыздық, адамзатқа деген қылмыс ретінде есептеледі. Адамзат пайда болғаннан он сегізінші ғасырға дейін адамдар дерттен емделуге табиғаттың табиғи емдік шөптерін пайдаланды. Осы емдік шөптер адамзатты сан ғасыр бойы ауру мен індеттің кесірінен жойылып кетпеуіне көп көмегін тигізіп келді. Қазір химия ғылымы дамып, қазіргі синтетикалық дəрі-дəрмектер пайда болғалы шөп дəрілерді адам емдеуде қолдану азайып кетті. Біз қазір бүгінгі адамзат қоғамында өмір сүріп осы химиялық дəрі дəрмектің адамды бір аурудан емдегенімен тұрақты дəрі-дəрмекті пайдалану асқазан, бауыр, бүйрекке өз зиянын тигізетінін біле тұра көз жұма қараймыз. Супермаркеттердегі дайын азық-түлік өнімдеріне əр түрлі тұрақтандырғыштар мен бояулар қолдану адам ағзасына қандай зиян əкелетінін естен шығудамыз. Сол секілді синтетикалық киімдер мен пластикалық ыдыстарды күнделікті өмірде қолдану, зауыт-фабрикадан шыққан қалдықтардың топырақ пен суға көптеп төгілуі, ауыл шаруашылығындағы гені өзгертілген дəнді-дақылдар мен көкөністердіңзиянын ескермейміз де. Сондықтан жаһандану саясатының дамуы, ұлттар мен тілдердің жойылуы адамзаттың сан ғасыр бойы жинақтаған тəжірибесі мен білімінің жойылып бір ғана тілде сөйлейтін ұлттың қалыптасуына əкеледі. Тілі ортақ адамзаттың ойлауы да құндылығы да бір болады. Бұл түбінде адамзаттың өз тарихында бірдей қателіктер жасап, құндылықтардың құлдырауына əкеледі. Адамзаттың құлдырауы адамзаттың жер бетінен түбегейлі жойылуына əкелуі мүмкін. Сондықтан адамзаттың қателігін дер кезінде тоқтатып, ұлттардың сан ғасырлық тəжірибесіне сүйеніп, дұрыс шешім қабылдау үшін жер бетіндегі 160-тан аса ұлттардың сан алуандығын, тілі мен дəстүрін, шекарасын сақтап қалу өте маңызды; деп өз сөзін аяқтады Ақылбай ата. Сол кезде Данабек; - Ата-ата. Саны аз ұлттар саны көп ұлттарға қалай қарсы тұрады деп сұрақ қойды. Атасы қазір білекке сенетін заман емес. Ғылым мен білім басқаратын заман. Қашықтан басқарылатын ұшақтармен робботтарды көптеп шығарып, бағдарламасын дамытып мүмкін болса одақтас мемлекеттерді ортақ жауға қарсы күресуге біріктіріп жауыңмен соғысты болдырмауға болады немесе соғыс болған жағдайда одақтастарыңмен болсын, өз күшіңмен болсын озық білім мен техниканың арқасында жеңіп шығуға болады.

Сондықтан жауың соғыс ашса да ашпаса да қару-жарақ, азық-түлік, білім мен ғылым, медецина, өндіріс салаларын тұрақты дамыту керек. Бейбіт күнде бейбітшіліктің қадірін біліп, халықты қорғаудың сақтық шараларын алдын-ала жасап қойған дұрыс қарақтарым деді Ақылбай ата.

Осылайша арада біраз жылдар өтті. Жаудың көрші елге шабуылы ұзаққа созылып ел ішінде бейбітшілік орнады. Ақылбай ата бастаған ақсақалдар ел ішін жұдырықтай жинап, жан- жакты дамытып бакытты өмір сүріп жатты. Жау жоқ деме жаға астында деп барша халық бомбадан қорғайтын тұрғын үйлер салып, азық-түлік қорын молайтып, медецина, қару- жарақ пен ғылым-білімді аянбай дамытудың арқасында дамыған озық елдердің көшін бастап күн өткен сайын өркендеп өсе берді.