Құтжолдың адалдығы

Қаңтар айының ортасы. Айнала аппақ қар. Екі күннен бері күн қатты суып, ақ үлпек қар айналаны ақ көрпеге малып тастаған. Екі қапталынан қаз-қатар тізілген шағын ауыл көшесінің шеткі бөлігінде көк дарбазасы бар бір қабатты шағын үйде Құтжол атты ит қара шаңырақты күндіз түні қалтқысыз күзетіп келе жатқанына төрт жылдың жүзі болды.

Үй иелері осыдан төрт жыл бұрын қара шаңырақты жауып қалаға көшіп кеткен. Ұлдары Абылай мен Əбілқайыр қаланың үздік жоғарғы оқу орындарының біріне оқуға қабылданған соң от ағасы Серікбай қаланың бір мекемесіне қарауыл болып жұмысқа тұрғанды. Осы шаңырақтың анасы Қарлығашқа ауылда жұмыс болмаған соң қаланың перзентханасына мейірбике болып жұмыс істеуіне тура келді. Бұл ауылда Серікбаевтар отбасы секілді шаңырақтар өте көп. Ауылда екі қолға бір күрек табылмаған соң ауылдың тең жартысына жуығы қалаға жұмыс іздеп көшіп кеткен.

Құлжол ақ төсті, сап-сары алабай. Салмағы шамамен 60кг болғандыктан сыртынан көрген адамдар Құтжолды қабаған ит деп қорқа қарайды. Бірақ Құтжол мейрімді егелеріне өте адал ит. Көршілері Құтжолды Серікбаевтар отбасы қалаға көшіп кеткен соң тəтті тамақ беріп, еркелетіп өздеріне асырап алғысы келген. Бірақ Құтжол ешқайда бармай егелерім бүгін болмаса ертең келіп қалар деген үмітпен қара шаңырақты күндіз түні қалтқысыз күзетіп жүр. Осыдан бір ай бұрын туылған өзінен айнымайтын күшігін еркелетіп, жуындырып арасында ойнатып жанына серік етіп жүр. Құтжол бүгін де есік алдынан əр автокөлік өткен сайын, адам дауысы естілген сайын үй егелері келді ме деген үмітпен есік алдына жүгірумен болды. Барақ ешкім келмепті.

Таң қара көлеңке болып атып қалған шақ. Құтжол тəтті ұйқыда жатқан күшігін оятпай үйшігінен жайлап шығып күшігіме талғажау ететін тамақ табылса деген үмітпен көше бойын жағалап келеді. Қаңтардың суығанда бірнеше күннен бері нəр татпаған соң асқазаны шұрылдап, көзі қарауытып əрең аяқтарын басып келеді. Кішкене сүйек, нан табылса жақсы болар еді деп қояды. Күн суық болған соң көше бойында жан адам жоқ.

Тып-тыныш. Осыдан бірнеше жыл бұрын ауыл көшелерінде қысы жазы адам арылмайтын.

Жаз келсе балалар доп ойнап, қыс келсе аққала жасап ауыл көшесі мəз мейрам болатын.

Ақсақалды аталар мен ақ жаулықты əжелер көше бойын жағалап əңгіме дүкен құрып отыратын. Қазір ауыл көшелерінен ойнап жүрген балалардың күлкісін есту, бұрынғы жүзі таныс қарияларды көру мұң. Көше бойы негізінен тып-тыныш. Автокөліктер де сирек жүреді. Құтжол көшелерді аралап көп жүрді. Қарны əбден ашып бүгін тағы тамақ табылмайтынына енді көндіге бергенде соңғы көшенің сол жақ қапталындағы үй алдынан жарты бөлке жұп-жұмсақ нан тауып алды. Құтжол қуанғаннан нанды жеместен тістеп алып күшігіне қарай ала жүгіріп дарбазаның астыңғы саңылауынан асыға үйшігіне келіп еді күшігі орнында жоқ болып шықты. Құтжол нанын тастай салып күшігін іздеуге кірісті.

Қар екі күннен бері тоқтаусыз жауып тұрғандықтан ізді табу мүмкін болмай аула ішін, көше бойын түгел аралап іздеп шықты.- Суық күнде күшігім қайда кетті екен. Қарны аш еді. Түнге қалса тоңып қалатын болды-ау. Күшігім менің соңымнан іздеп шығып адасып қалды мекен. Дауысы да естілмейді деп шарқ ұрды. Шамамен бір сағаттан аса іздесе де күшігін еш жерден таба алмай үміті үзіліп нəр тартпай үйшігіне барып мұңайып жатыр еді кенет еміс-еміс күшігінің қыңсылаған даусы құлағына келгендей болды. Құтжол көзін бірден ашып, жан-жағына алақтай қарап естілген дауысқа беттеп еді күшігінің даусы үй ішінен шығып жатыр екен. Құтжол қуанып үй ішін айнала жүгіріп, есікті тырналап бар дауысымен үре бастады. Құтжолдың дауысын естіген бір келіншек есікті жартылай ашып Құтжолға орныңа барып жат деп қорқа сөйледі. Бір қолына Құтжолдың күшігін ұстап алған. Құтжол келіншекті көріп: - мына келіншек кім екен? Менің күшігімді неге ұстап алған? Үй егелері үйді сатып жіберген бе? Қара шаңырақтың отын енді өзге адам жағатын болды ма? Егелерім төрт жылдан бері қара шаңырақты күндіз-түні күзетіп жүргеніме қарамастан мені шынымен ұмытқаны ма- деп уайымдап тұрған еді кенет ішкі бөлмеден таныс адамдардың дауысы шықты. Кішкентай ұл баланы көтеріп Қарлығаш пен Серікбай олардың артынан Абылай мен Əбілқайыр келе жатыр екен. Құтжол оларды көргеннен құйрығын бұраңдатып жүгіріп барды. Абылай еңкейіп Құтжолдың басын сипап - Құтжолым, Құттөбетім қалайсың? Төрт жыл үйде болмасақта қара шаңырақтан ешкайда кетпей күзетіп жүр екенсің. Жарайсың. Мынау менің келіншегім Айгерім, мынау менің ұлым Ханзада- деп Құтжолдың басын сипады. Құтжол кезек-кезек барлығына қуанғанын білдіріп еркелеп, егелерінің беті-қолын жалап, аула ішін айнала жүгіріп сайран салды.

Абылай Құтжолға қарап əне қарашы Айгерім. Төрт жыл біз үйде болмасақ та, төрт жыл тамақ бермесек те бізден бір сəтке де айнымай қаладан келгенімізге қуанып асыр салып жүргенін қарашы. Недеген адал ит-деп Айгерімге қарады. Ортада ақ жаулық тағып, қызыл халат киген аласа бойлы, арықша жүзді Айгерім күлімсіреп жарайсың Құтжолым. Енді біз ешқашан қалаға кетпейміз. Ауылда қаламыз. Мен ауылдың мектебіне қазак тілінің мұғалімі болып жумысқа тұрамын, Абылай математикадан сабақ беретін болады деп қалтасынан бір түйір кəмпитін алып Құтжолға беріп рас қой отағасы деп Абылайға қарады. -Абылай рас, рас төбетім. Енді барлығымыз бірге тұрамыз. Ешкайда кетпейміз деп күлімсіреді.

Осылайша Серікбаевтар əулетімен бірге Құтжол өз күшігімен ұзақ та бакытты ғұмыр кешті.