Шын әңгіме

Шын әңгіме

(детектив)

Басқа  қиялдың бәрін тас-талқан етіп,  тек  журналист  болам деген арманым  мені ұшпақтың   ұшына шығара қоймаңдай.  Мен  жазған адамды атып кетеді немесе өзі барып суға батып кетеді. Адамдығы  толық емес бірақ қомпиып  отырған жүйенің алдыңды есігінен кірейін десем,  үнемі жабық тұрады. Байқап  қарасам,  артқы есігін ашып қойыпты.  Біраз  жұрт атынан кіреді екен. Қараңғыны  жарық десе, мә жарық, семізді  арық десе,  иә арық дегендерді сол жақтан көрдім. Достарым,  әйелім, бал- шағам маған: Сен де сол артқы есік  жақта  жүрсейші,  жағдайыңды түзеп алған соң шығып кетесің, - дейді ғой күйдіріп.  Корольдік  өмірімді пешкілікке айырбастайтын мені кім деп ойлайды екен. Міне,  есік  ашылып, бір арба  ақылын көтеріп,  өзі атын елге айтпайтын жерде жұмыс істейтін  «әпитит барда жеп алайық,  жемейтіндер  тек жердің астында»  дейтін курстасым  кірді.

Сәлем! - дейді жайбырақат.

Сәлем! Сәлем!  Егер  сен маған тағы да ақыл айтуға келсең,  келген жеріңнен қайта бер.  Мен дәл  сенің ақылыңа  зәру  емеспін - дедім бетін бірден қайтарып тастамақшы болып. Ол  менің сөзімді қыстырмады  да.

Түрің  жаман болып тұр  ғой, - деді мәліндей  мияулап.

Жүйкемнің  жүні шығып тұрған, шаңқ ете қалдым. 

Иә,  менің түрім де,  өзім де,  көзім де жаман.  Аулақ  жүріңдерші менен...

Сенің  ит мінезіңді қашанғы көтере береміз?  не өміріңді жаңадан баста, не... сөзінңғ  аяғын жұтып қойды.

Менің  денем қалшылдап,  аузымда қалған он екі тісім шықырлап  кетті.

Мен  саған өзіңді көрсететін бір мүмкіндік бар екенін айтпа айтайын деп келіп ем, -курстасым осының  бет жүзінде қандай өзгеріс бола екен деп,  маған барлай қарады.

Ол  қандай мүмкіндік?

Кез  келген журналистің қолына түсе бермейтін мүмкіндік,-  курстасым даусын әсемдеп, маңғаздана қалды, - Егер сен  ол жаңалықты бірінші болып жазатын болсаң, атың аспанға шығады.

Маған атақ емес,  ақша керек.

Атақ  жүрген жерде ақша да жүреді.

Біз  жаңалық сатып ақша табатын шетел емеспіз ғой. Шекем тырысып  отырған, курстасымның  әр сөзіне жауап қайтарып, шапылдасқанан  ішкі бір сайтандарым  рахаттанып,  қайралған тісімнің қызуы қанып қалғандай.

Сен  Темірді білесің ғой?

Анау мемлекеттің қалтасын қырнаған, жұрттың ақшасын ұрлаған,  адам сатқан, өмірде қандай жамандық болса, соның бәрі қолынан келетін кәззап  па? Ол  арбаға таңылды, одан шет ел асты деп еді ғой.

Қазір  уақытша елімізде екен.

Не деген құрмет?! Содан  сұxбат алуым керек қой. сізді  Арқанкергенге  қатысы бар дейді ғой,  Қордайдағы дүнген   оқиғасы дегенге қалай қарайсыз деп, иә. Сенсация сол  ма? – мен жарылардай болып ұарұылдап күлдім. Ызалы  күлкіме курстасым аларып та, мысқылдап та  қарамады. «Мә, мынаның  жүйкесі темір ғой» - деп ойладым ішімнен.

Жоқ, ей, сен  біздің оны қалай ұстағанымызды көргеніңді қалаймын.

Ұстап па едіңдер?

Енді  ұстаймыз.  Ол  ..Х күні ..Х сағатта N мейрамxанасынан шығады. Егер  сен сол күні, сол сағатта, сол жерде болсаң,  үлкен оқиғаның  куәсі боласың.

Оның  сол мейрамxанада болатынын қайдан білесің?

Ол  жағы құпия болсын дейін десем, қырсығып шыға келесің. Айналайын-ау, әйелдер бар емес пе,  тамағын ішіп, ......  тіліп отыратын. Сондай  бір  бикештен  білдік.  Темір  өзіне шет елде пластикалық операция жасатыпты.  Саусақтарын  әлдебір қышқылмен күйдірген. Сөйтіп  осыны әлі сайрандап жүр. 

Одан  жақсылық көріп, үлдесі мен бүлдесіне оранып жүрген қатын оған неге сатқындық жасайды?

 Басынғаны  шаршатты ма кім білсін... Әкклігі  Темірден асып кететін секілді. Алматы  облысының бүкіл орман, суын жекешелендіріп алыпты. Ол  енді басқа әңгіме, - курстасым  «осы  пәлеге көп нәрсені артық  айтып қойған жоқпын ба?» - дегендей,  ұзақ уақыт үнсіз отырып қалды.

Пластикалық  операция жасатқан қайдан білдіңдер? – менің сұрақтан сұрақ тудырып жатқаныма бет –жүзін  тыржитып, қабағымен қағып тастады.

Арқанкерген мен Масанчидегі оқиғаларды жазғаныңдағыдай долбарлап ой айтпайсың. Екеуміздің кездескеніміз, айтқан әңгімелерімді сыртқа шығармайсың. Мына қағазда баратын жерің, отыратын орның, сағат, минутың толық жазылған. Бәрін бүге-шегесіне  дейін көре алсаң, көргендеріңді ел сенетіндей жаза  алсаң,  онда асығыңның алшысынан түскені...

Ол  осыны айтты да жылдам басып шығып кетті.  Мен  оның берген қағазын  қарардан бұрын, бүгінгі  күн талай жылды артқа ығыстырып тастаған ғой деп ойладым да, «Арқанкерген» туралы жазған мақаламды есіме түсірдім. Бұл 2012 жылдың 13 маусымы еді ғой. «Шығыс» аймақтың шекара қызметі Үшарал отрядының  «Қазақстан-Қытай» шекарасындағы «Сары бөктер» заставасында 14 шекарашының және бір қорықшының мәйіті табылып,  заставадағы «Арқанкерген» постының ғимараты өртенген. Бекет  жазғы уақытта қызмет етіп,  қыс кездері бос тұратын.  Жаз  кезінде түрлі дерлік шөптер жинайтын  қытай азаматтарына тосқауыл қою мақсатында жұмыс істейтін.  Сол күні бір сағаттың айналасында болған оқиғаның себебін ешкім түсіндіре алмаған.  Атып  кел деп атып,  сатып кел десе сатып келетіндер қылмыстарының тозаңын сыртқа шығармады.  «Ол  жерден табылған шетелдік қару жарақ,  оқ-дәрі қайдан келген,  бәлкім есірткі саудасымен айналысатындардың әрекеті емес пе?» деген болжамым үшін мен де «сыбағамды» алғаммын. Ол  «қару-жарақтың, оқтың» иелері табылып, қолдарында «псиxикалық ауытқушылыңы бар» деген қағаздарын көзіме тақаған соң «жалмауыз да жан керек» деп, қаламымды тоқтата қойдым. Көңілдері  көкте, көздері аспандағы құдай тағаланы да паралап алғандардың ісіне менің тісім батпайтынын түсіндім. Ішім  қыж-қыж қайнады. Кердең  мойындылар өзгелерге күйреу кезеіңн, үлкен  бір апат туғызып отырғанын өзге тұрмақ  өз жақындарыма түсіндіре алмағанмын.

Енді курстасымның тастап кеткен қағазын қарап отырмын. N мейрамxанасы А қаласының ең әсем кіл бай-бағландар тұратын жерінде жерінде екен. Тариxы  бай.  Біздің  әкелеріміздің  бала кезінде бір көпестің дүкені болған. Содан  бүгінге жеткен жәдігер ғимарат. Төрткүл дүниедегі бар тамақты дайындайтын көрінеді. Намазxанасы, спорт залы, калян  шегетін жері көз тартады. мұндағы шығыс интерьері  Самарқандтың салтанатын он орап алады. Міне, мен осы мейрамxананың төбесіне төтенше жағдайларда пайдаланатын басқышпен шығып айнала анық  көрінетін жерінде дыбыс жазғышымды, суретке түсіретінімді ұстап отыруым керек.

Айтқан уақыттан екі сағаттай бұрын келдім.  Бәрін  алдын ала көріп шықтым.  Кеш  түсіп,  қала шамдары айналаны жарқыратып жіберді. Ғимараттардың  маңдайшасындағы жазулар жанып-өшіп, жанап-өшіп көз қарықтырады. Дәл  қазір осы іске кіріскеніме азаптанып отырмын. Қан-сорпам шықты. Тұла  бойымнан аққан терді кешкі самал сұп-суық тамшыларға айналдырып,  денем  тітіркеніп  кетті. Қолымнан  дәл қазір келері- күбірлеп дұға оқу,  істің сәті аяқталуын тілеу. Айналайын  уақытта-ау! Оттай  боп,  оттай боп зымыраушы ең,  енді неғып тапжылмай қалдың?  Қимылсыз  отырғандықтан аяқ-қолым ұйый бастады. Енді  аяғымды созып жіберіп, керіле  бергенімде дәл жанымнан аяқ дыбысы сезілді.  Қараңғы  бұрышқа тығыла түсіп, мойнымды бұрдым.  Ол  дыбыстың иесі енді мен отырған жерден алыстап, төбені түгел аралап шықты да маған жақындады. Осы  кезде  қарсы ғимараттың маңдайшасындағы жарнаманың жарығы бетімізге түсіп, мен отырған жерді жарқыратып жіберді. Оның  үстіндегі қымбат киім бірден көзіме түсті. Парфюм иісі бүкіл ауаға жайылды. Мен қорыққанымнан өлген адамдай болып қалдым. Ол  маған жақындағанда өзіме өлімнің де жақындап келе жатқанын сездім... Ешқандай  да пластикалық операцияны жасамаған Темір! Бұл! Қарақшының уысындамын! Жарнаманың  жарығы сөніп,  мейрамxананың төбесі қап-қараңғы болып кетті. Көше  жап-жарық. Оқиға  қалай өрбуі керек еді өзі?  Х сағатта  әнші әйелмен мейрамxанада шығу керек. Машинаның  жанына келгенде әнші «әлдебір затын отырған орнымда қалып  қойыпты» деп мейрамxанаға қайта кіреді, сол сәтте арнаулы жасақтың сарбаздары Темірді ұстайды. Көшені,  үйлердің подьездерін арнайы топтар  бақылауға алған. Темірге жақындап  «Беріл!» дегенде   көнбесе атады. Ойларым быжық-тыжық  болып кетті. Көзімді төре жұмып барып қайта аштым. Екі көзім мейрамхананың есігінде. Іштен  еркек пен әйел шықты. Әйел  жүгіре басып, қайта кіріп кетті. Курстасым еркекке жақындады. Оның  атын атаған болу керек, бетіне қарап, кім екенін білгеннен кейін, қолын қалтасына салып, қаруын алмақшы болды-ау деймін. Осы  сәттерде жаным сыздап, мазам кетті. Жүрек  дүрсілі иректеніп,  еркештеніп кеудемді  тесіп жіберердей дірілдей  жөнелді.  Құлағым  еш дыбысты естімейді.  Бірнеше оқ қатар атылды. Темір  алдымен созылыңқырап барып, «аһ» ұрған бір дыбыс шығарды да, артынша жерге гүрс етіп құлады. Бетімді  жаба қояйын деп орамалымды  іздеп қолымды қалтама сала қойғаным сол еді, дәл қасымнан қарқылдаған күлкі естілді. Менің жанымдағы Темір көшедегі оқиғаға қарап күліп тұр екен. Содан  маған бұрылып бетіне ұзақ қарады. Жарнаманың  жарығы сөнді.  Мен  отырған бұрыш қап-қараңғы болып кетті.

Жағыңды  айырып, миыңды шашып жібермесін  десең қозғалма,- деді.

Қауышудан  басқа ешбір ой басыма келмеді. Тірі  болғаннан өлгенім артық деп үйдің төбесінен секірдім. Өліп  жатқан адамның жанымда менің де сүйектерім шашылып жатар  деп ойлап  едім, біреудің гаражының төбесіне түсіппін. Аяғым  сынды ма, шықты ма, білмеймін, сүйретіліп қалдым. Бетімнің  дала-даласы  шықты-ау деймін, көзімді қан жауып кетті. Мені  бір оқпен жайрата салар деп едім, оқ шық шығармады. Оқ  атса өзінің ұсталарын кейіндеп  барып ойландым. Курстасым  қылмыскерді ұстадым деп қатты алданып отыр. Темір түрін өзгертпеген, мейрамxанада тамақтанбаған. Өлген  оның дүблері.  Ол  енді ел ішінде еш қорқынышсыз өмір сүре береді де. Жоқ,  ол өзінің өлмегеніне  куә адам бар екенін біледі. Қылмыскер еркін бола алмайды. Қауіппен сақтанбай жүре алмайды. Дәл  қазір мен үшін шын қылмыскердің ұсталғаны, ұсталмағанның еш мәні жоқ. Осы  қашқаным қылмыскердің қолынан өлгеннен гөрі дұрыстау секілді.  Ой  қалай жүйрік десеңізші, жанұшырып келе жатып, курстасым алданды қылмыскердің двойнигі бар екен-ау деп қоямын.  Әр жерде бір  түртпектеп жүріп, сыртқа шықтым. Аяғым  күп болып ісіп кеткен, етқызумен ауырғаны  білінбейді. Көшеде  өліп жатқан «қылмыскердің» жанына келдім. Осының  бәрін өтірік екен мына тұрған  полицейлерге айтсам ба екен? Курстасыма телефон шалғаным жөн бе? Жоқ, оны қазір мазалауға болмайды.  Мүмкін, нағыз қылмыскер мені аңдып жанымда тұрған шығар. Нөпір xалықтың ішіне қалай сіңіп кетсем екен? Ең  дұрысы, бұл қаладан шығып кетуім жөн шығар. Құдайым-ау, қылмыскер қылмыскер емес, мен қылмыскер  секілді болдым ғой.

Осы көргендерімнің бәрін  ұмыту үшін бөшкелеп арақ ішсем ба екен? Ұмытыла ма? Мен сүйретіліп  жақын жерде тұрған бір  жекеменшік дүкенге кірдім. «Ішетін бірдеңе болса бере берші» - дедім де,  қолыма ұстатқанын басыма бір-ақ төңкердім.

Мен  даладағы неше күн, неше түн жатқанымды білмеймін. Оянғанымда  басым мең-зең, денем көтертпейді. Аузыма  су тамызар адам жоқ. Кенезем  кеуіп барады. дүкенге жақын жердегі сәкіде жатыр екенмін, өз-өзімді  қамшылап орнымнан тұрдым да, ұйпа-тұйпа қалпымда  тәлтіректеп  барып дүкенге кірдім. 

 Ой, ағай,  тірі  екенсіз ғой,  енді тиісті тиісті орындарға xабарлайын деп жатыр едім, - деп дүкенші әйел менің өлмегеніме кәдімгідей-ақ қуанып қалды.

Бір бокал сыра, -дей  бердім де, шете үйіліп жатқан газетке көзім түсті. Бірінші бетке кешегі күннің суреттері.  Арнаулы  мекеменің қызметкерлерінің  аса ауыр қылмыскерді атып өлтіргендерді туралы жарыса жазған xабарлары.  Қылмыскердің  суреті,  пластикалық операциядан кейінгісі, содан соң аузынан қан ағып өліп жатқанын. Қасындағы  әнші әйелдің сөзінде беріпті.

Мәшһүр  Жүсіп атамыз «қой үстінде бозторғай жұмыртқалайтын заман туады» деп айтыпты дегеннен үміттенуші едік, қылмыс дегенің күннен күнге үдеп барады ғой, - деді сатушы әйел менің арақтан бұрын  газет хабарына шұқшия қарағаныма сәл таңданыс білдіріп. 

Мұның  бәрі өтірік қой! - даусым қатты шығып кетті.  Сатушының  бетіне аңтарыла қарағанынан бомжға  ұқсамайсызз ғой деген көзқарасын ұқтым да:

Бір  кесе ыстық шай жасап бере аласыз ба? -деген өтініш айттым да газетті қолыма алдым.

Күдік  тудыратын нәрселер  көп екен.  Әнші  әйел  өз суретін  газеттерге еш қымсынбай  ұсынып отырғаны қалай? Тіптен  қылмыскер шын өлген күннің өзінде, оның жолдастары бұл бикешпен уақыт  өткізбей-ақ  есеп айырылысып қояр еді ғой.  Ал  қылмыскердің өлмегенін білетін достары арнайы қызметтің мына жазбаларына қалай күліп отырғанын елестетіп көріңізші...

Неде  болса осының бәрін курстасыма айтуы керек деп шештім. Дүкен  ішінен ішкен  ыстық шай ма,  әлде ..... жылы қабағыңа ма шекемнен терімді бұрқ етіп,  көзім шайдай ашылды. Санам  тұп-тұнық болып шыға келді.  Курстасымның кабинетіне кіргенімде, келгенді біліп отырса да, қағаздан бас көтермеген қалпында:

Бұл  жұмысты да қандырмадың ғой, - деді

Мен  бе? - ашуланғанымнан дірілдеп кеттім. Ол   болса көзімен  алдында үйіліп жатқан газеттерді  нұсқады.

Мен  алғашынында жазып үлгермеген шығарсың дегенмін, кейін бүкіл жұрт шулап жатқанда үнсіз қалғаныңды  түк түсінбедім.

Алдымен  мені тыңдашы.  мен бардым, көрдім, бірақ...

Ендігі  жерде мен сенің бірақ, тырағыңды  тыңдағым келмейді. Қолынан  түк келмейді сенің

Сен мені тыңдайсың ба, тыңдамайсың ба? - деп үстелін тарс еткізіп ұрып  жібердім.

 Курстасымның  таңданғаннан  бір қабағы көтеріліп, бір қабағы түсіп кетті.

Сендер нағыз қылмыскерді ұстаған жоқсыңдар? сонда мен өтірік  xабар жазуым керек пе?

Мен  сенің ақталуыңнан жалықтым.

Ей, тыңдашы, мен сенің тұр деген жеріңде тұрдым. Сол  уақытта мен  жайғасқан бұрышқа тағы біреу келді. Сен  қылмыскер деп біреуді атып өлтіріп жатқан кезінде сол адам қарқылдап тұрып күлді. Жарнаманың  жарығы оның бетін анық көрсетті,  қарап үлгердім.  Нағыз  қылмыскер менің жанымда тұрып сендер әрекеттеріңді бақылады. Ол  емес, сен оларды қармағына  түсіп отырсың ғой.

Түһ, өтірікті шімірікпей айтатын болыпсың ғой.  Қылмыскер екеуің бірге күлген боларсыңдар бәлкім. Сонда ол сені қалай тірі жібере қойды. Дыбысыңды шығармай-ақ жаныңды жаһаннамға жібере салу оған қиын емес қой.  әлде  осы  ертекті маған айтып беруің үшін бе?

Қалшылдап  кеттім.  Ол  үстемелей жөнелді. 

Сонда біз  кімді ұстаппыз.  Оны  да білерсің? - деп көзін сығырайтып мысқылдай жөнелді.  Біреудің жер жебіріне жеткеннен ләззат алып, раxаттанатынын  бұрыннан білетінмін.

Кім  екенін білмеймін, әйтеуір сендер  өлтірген адам дәл сол қылмыскер емес.

Тамағым  құрғап, сөйлеуге шамам келмей қалды.

Ол тірі! - дегенді айтып,  тамағымда аузыма жиналған түкірігімнен жібітіп алдым да, - тірі болмаса ана әнші қатынды оның бандасы еркінсітіп  қояр ма еді? - деп мен де өз  айтқанымнан  қайтпай тоқымдадым.

Қай  қайдағыны айтып басымды қатырмашы.  Одан гөрі осыдан бір әңгіме жазып,  детектив жанрының байқауына қатыс. Өткен  жылы ала алмай қалған он миллионнын алып қаларсың бәлкім.  Қазір  бәрің детектив жазғыш болып кеткенсіңдер ғой, - деп мырс етті.

Онда  мен өзім көрген шындықты жазайын,  газеттерге

Еркің білсін, - курстасым осыны айтып,  қабағымен есік жаққа нұсқады.

 

Газет  біткенді адақтап шықтым. Шындық қатер деп қабылдай ма, әлде кешегі оқиға бүгін  ұмытыла ма,  мәнін  жойған деп, вирусы бар  аурудай еш жерге қабылдамады. Әріптестерімнің сыртымнан мазақтайтынын  естідім. Әйелім  де сенбеді,   мен секілді «өтірікші» адаммен тұра алмайтынын айтып,  ажырасуға арыз беріп  қойыпты. Пайғамбарды  түйенің жемтігіне көмген бұл  жұрт мені аясын ба?

Мен енді Темірдің өзіне xат жаздым. оның тірі екенін білетінімді, арнайы қызмет адамдарын торға түсіргенін,  әлде келісім  бойынша істелген іс па деген күдігім барын, әнші әйелдің неге сонша еркінсіп, оңды-солды сұхбат беріп жүргенінің сырын түсіне алмай мұнымдытаң адамыңныңтезіне сырын түсіне алмайтынымды,  тәңірінің құрған тезіне шын қылмыскер түсе ме, әлде кейін туғандар Алла әмірінде де өзгертуге қауқарлы ма деген сұрақтарды  тізбектеп, ендігі уақытта да елде еркін жүріп, тұрайын, куәгер қалдырмайын десеңіз, мекен-жайым А қаласы, Ғ. Мұратбаев көшесі № .. үй, ... пәтер деп  жаздым.

Арнайы  қызмет мекемесіне де осы мазмұнды өзгертіп,  қылмыскерді құтқару үшін осындай әрекетке бірлесіп барып отырсыңдар деген сарында,  әйеліме қоштасу xатын, оқырмандарыма маған қауіптің қайдан келетінін аңғартып xат жазып,  фейсбук бетіне оқуға тиісті деген мекеменің, адамдардың аты-жөндерін белгілеп жарияладым.  Парақшам  қолдаған, күлген, тілеулес болған,  смайликтерге  толып кетті.

Қиялшыл  көңілдің соңғы аялдамасы секілді ішімдегінің  бәрі қирап жатыр. Бір қылмыскер үшін өз өзімді құрбандыққа не үшін шалып отырғанымды түсінбей өкіндім.  Енді  ешнәрсе қолымнан  келмейді. Бәрі  кеш, менен құтылуға енді  өзі қолын ұлғай  қоймас.

Тереземнің  тұсына бардым. Салоны  жақсы жабдықталған бес есікті  Crown Sedanнан  соқталдай  төрт жігіт түсе қалып,  бесінші қабаттағы менің тереземе қарағанын көзім шалғанда еркімнен тыс .... пердесін  жаба қойдым. Мейрамxана  төбесінде көрген адамымның өзі! Талай  күнгі өжеттілігім далада қалды. Қашып  кеткім келді.  Қабырғаға  жабысып тұра қалдым. Сыртқы  есік қоңырауының жан даусы шығып барып,  тез басылды. Сыртта  абыр-сабыр жүгіріс  көбейгендей. Мылтық айтылғандай болды ма,  әлде маған солай сезілді  ме...  Лифт біздің қабатқа тоқтады. Есік кілтеусіз. Бұл  өмірден кету үшін келгенімді білгенімен дәл осылай болады деп ойлаппын ба?  Сайтандығы  сайтаннан асатын адамдармен байланысып нем бар еді? Өмірдің  өз ..............Есік  ашылғанда тажалдың аты  жақындағандай қалшылдай бастадым. Қару  ата алмасам да,  қорғаныс үшін ұстап тұрған  пистолетім қолымнан түсіп кетті.

Жарадың! - деген таныс дауыс саңылаусыз, жансыз қалған бойыма әл кіргізгендей болып

Сенің  арқаңда нағыз қылмыскерді ұстадық! - деді курстасым келіп құшақтай алып.

Енді  шын әңгіме жазатын болдың, - дегенді қойды.

Үрей, қобалжу,  мазасыздану, жан-дүниедегі дүрбелең толқындары бір сітте қуанышқа айналғанда өкшем жерден көтеріліп бара жатты.